Hoạt Động Khuyến Học Của Làng Xã Việt Thế Kỷ Xvii – Xviii Qua Tư Liệu Hương Ước Chữ Hán

1. Thông tin bài báo

• Tên bài báo: HOẠT ĐỘNG KHUYẾN HỌC CỦA LÀNG XÃ VIỆT THẾ KỶ XVII – XVIII QUA TƯ LIỆU HƯƠNG ƯỚC CHỮ HÁN
• Tác giả: Đỗ Thị Hà Thơ
• Số trang: 16-25
• Năm: 2023
• Nơi xuất bản: Tạp chí Khoa học Trường Đại học Cần Thơ
• Từ khoá: Giáo dục làng xã, hoạt động khuyến học, hương ước, khuyến học, thế kỷ XVII – XVIII

2. Nội dung chính

Bài viết “Hoạt động khuyến học của làng xã Việt thế kỷ XVII – XVIII qua tư liệu hương ước chữ Hán” của tác giả Đỗ Thị Hà Thơ tập trung nghiên cứu về vai trò của giáo dục và khuyến học trong các làng xã Việt Nam thời kỳ phong kiến, đặc biệt là trong thế kỷ XVII – XVIII. Dựa trên các tư liệu hương ước chữ Hán, bài viết làm rõ sự kết hợp giữa giáo dục dân gian và giáo dục nhà nước trong xã hội phong kiến truyền thống. Các làng xã không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho con em học hành, mà còn có những chính sách khuyến khích rất cụ thể như việc cấp ruộng lộc, tiền thưởng, miễn sưu dịch, và tổ chức lễ vinh danh những người đỗ đạt. Bài nghiên cứu cho thấy tầm quan trọng của việc học trong xã hội phong kiến, khi mà những người có học vị cao được coi trọng, là niềm tự hào của gia đình, dòng họ và cả quê hương. Từ đó, bài viết nhấn mạnh vai trò của làng xã trong việc đào tạo những bậc túc nho lưu danh sử sách, đồng thời là cơ sở để người đương đại “nghiệm cổ suy kim” về vị trí và phương pháp giáo dục trong thời đại 4.0.

Trong quá trình phân tích, tác giả đã sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính kết hợp với việc thống kê, định lượng các quy định trong hương ước, nhằm làm rõ hơn các hoạt động khuyến học của làng xã thời bấy giờ. Các quy định này không chỉ dừng lại ở việc khuyến khích học tập mà còn có những cơ chế ràng buộc trách nhiệm, đảm bảo sự công bằng. Ví dụ, việc sử dụng và thưởng ruộng lộc được thực hiện một cách rõ ràng, minh bạch, dựa trên khả năng và tình hình thực tế của từng địa phương. Bên cạnh đó, việc miễn sưu dịch đã giúp cho những người có chí hướng học tập không bị gián đoạn, từ đó tạo điều kiện cho họ tập trung vào việc “dùi mài kinh sử”. Bài viết cũng làm rõ vai trò của công quỹ trong việc hỗ trợ cho hoạt động khuyến học, từ việc mua bút mực, sách vở cho đến việc chi trả kinh phí đi thi. Các nguồn công quỹ này thường được trích từ lệ hương ẩm, lệ lan giai, lệ khao vọng và tiền xử phạt, thể hiện tính tự trị của làng xã.

Không chỉ chú trọng đến các hoạt động vật chất, bài viết còn đề cập đến các hoạt động tinh thần, như tổ chức đón rước người đỗ đạt, làm lễ tống chung khi người đỗ đạt tạ thế. Những hoạt động này không chỉ vinh danh người tài mà còn tạo động lực cho những thế hệ sau, xây dựng truyền thống hiếu học và khoa bảng. Bên cạnh đó, việc mời những người đỗ đạt vào hàng lễ sinh, Hội Tư văn, xếp chỗ ngồi đình trung, và nhận phần lễ biếu hậu cũng là những hình thức vinh danh mang tính đặc thù của làng xã Việt Nam thời kỳ này. Các quy định về khuyến học trong hương ước đã phản ánh một cách chân thực và sinh động “hành trình” của các Nho sĩ làng quê, từ đó hình thành tầng lớp tri thức Nho học đông đảo, góp phần vào sự phát triển của đất nước. Tinh thần khuyến học, khuyến tài của làng xã Việt thực sự đã vượt lên trên mọi giá trị vật chất đời thường, trở thành một nét đẹp văn hóa truyền thống đáng trân trọng.