Chất Lượng Mối Quan Hệ Giữa Nông Dân Và Các Đối Tác Thu Mua Cà Phê ở Khu Vực Tây Nguyên

Nghiên cứu này tìm hiểu về thực trạng sản xuất, quan hệ giao dịch, quyết định lựa chọn đối tác thu mua và chất lượng mối quan hệ giữa nông dân với các đối tác trực tiếp thu mua cà phê ở khu vực Tây Nguyên. Nghiên cứu tiến hành điều tra phỏng vấn và xử lý số liệu với 584 phiếu khảo sát nông hộ trồng cà phê ở khu vực Tây Nguyên. Ngoài ra, nghiên cứu còn sử dụng phương pháp quan sát, thảo luận nhóm 30 nông dân, đồng thời phỏng vấn sâu 06 đối tác thu mua và 04 cán bộ quản lý và các chuyên gia để tìm hiểu về lĩnh vực sản xuất và tiêu thụ cà phê trên địa bàn. Kết quả cho thấy đa số nông dân có quy mô sản xuất nhỏ lẻ, manh mún (chủ yếu từ 1-2ha). Các đối tác thường thu mua cà phê trên địa bàn gồm thương lái, đại lý thu mua và công ty chế biến/xuất khẩu. Nghiên cứu cũng cho thấy mối quan hệ của các hộ nông dân với các đối tác thu mua cà phê còn khá lỏng lẻo, chưa có sự ràng buộc trong việc thực hiện các giao dịch. Nghiên cứu sử dụng lý thuyết chuỗi giá trị, cơ sở lý luận về mối quan hệ, lý thuyết Marketing mối quan hệ, lý thuyết thoả dụng ngẫu nhiên (RUT) và lý thuyết chi phí giao dịch (TCE) để phân tích quyết định lựa chọn đối tác thu mua cà phê và chất lượng mối quan hệ giữa nông dân với các đối tác này. Phương pháp thống kê mô tả được dùng để phân tích các số liệu về tình hình sản xuất và quan hệ giao dịch cà phê, mối quan hệ giữa nông dân và các đối tác thu mua cà phê ở khu vực Tây Nguyên. Ngoài ra, việc sử dụng giá trị bình quân nhằm xem xét tính hiệu quả tài chính trong sản xuất thông qua các chỉ tiêu như doanh thu, chi phí, lợi nhuận, lợi nhuận/chi phí, lợi nhuận/doanh thu. Phương pháp hồi quy logit đa thức (MNL) được sử dụng để ước lượng các yếu tố ảnh hưởng đến sự lựa chọn các đối tác khác nhau của nông dân trồng cà phê ở khu vực Tây Nguyên. Mô hình cấu trúc (SEM) được sử dụng để phân tích chất lượng mối quan hệ giữa nông dân và các đối tác thu mua cà phê trên địa bàn. Mô hình hồi quy MNL cho thấy ảnh hưởng cận biên của các yếu tố kinh tế – xã hội đối với quyết định lựa chọn đối tác thu mua của các nông dân sản xuất cà phê. Độ tuổi và khoảng cách thị trường có ảnh hưởng tích cực đến quyết định lựa chọn thương lái và đại lý thu mua so với công ty chế biến/xuất khẩu cà phê. Đồng thời, yếu tố giới tính, trình độ học vấn, kinh nghiệm, diện tích canh tác, thời gian thanh toán, khuyến nông, chuyên môn hóa, và tiếp cận thông tin thị trường có ảnh hưởng nghịch biến. Tác động của yếu tố rủi ro sản xuất và rủi ro thị trường cho thấy nông dân nhận thức rủi ro thấp hơn có khả năng lựa chọn các công ty chế biến/xuất khẩu. Kết quả mô hình cấu trúc (SEM) cho thấy có năm yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng mối quan hệ, bao gồm sự hợp tác, cảm nhận về giá, chia sẻ lợi nhuận/rủi ro, truyền thông hiệu quả, và bất cân xứng về quyền lực. Truyền thông hiệu quả và chia sẻ lợi nhuận/rủi ro là hai yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng tích cực đến chất lượng mối quan hệ giữa nông dân và các đối tác thu mua cà phê trong khi bất cân xứng quyền lực ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng mối quan hệ này. Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy chất lượng mối quan hệ tác động tích cực đến lợi ích của nông dân và ý định duy trì mối quan hệ giữa nông dân và các đối tác thu mua. Trên cơ sở đó, một số hàm ý chính sách được đề xuất để tăng cường chất lượng mối quan hệ nhằm đảm bảo hoạt động sản xuất và tiêu thụ cà phê tại cổng nông trại ổn định. Nông dân và các đối tác thu mua cần tạo dựng được mối quan hệ trên cơ sở hợp tác, giải quyết các vấn đề phát sinh; từ đó xây dựng lòng tin, sự hài lòng và sự cam kết trong các giao dịch. Nghiên cứu cũng cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng các chính sách phát triển tiêu thụ cà phê trên địa bàn thông qua tạo sự gắn kết chặt chẽ giữa nông dân và các đối tác thu mua. Các nhà hoạch định chính sách nên xây dựng các chương trình nhằm tăng cường sự liên kết, góp phần nâng cao hiệu quả trong sản xuất cà phê của các nông hộ. Đồng thời, các chính sách nên tập trung vào việc tăng cường tính minh bạch và chia sẻ thông tin giữa nông dân và các đối tác thu mua để cải thiện chất lượng mối quan hệ.