1. Thông tin Luận văn thạc sĩ
Tên Luận văn: VAI TRÒ CỦA CÁC TÁC NHÂN TRUNG GIAN TRÊN THỊ TRƯỜNG LÚA, GẠO ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG: NGHIÊN CỨU ĐIỂN HÌNH TỈNH TIỀN GIANG
Tác giả: NGUYỄN THỊ KIM SANG
Số trang: 69
Năm: 2017
Nơi xuất bản: Trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh, Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
Chuyên ngành học: Chính sách công
Từ khoá: Tác nhân trung gian, thị trường lúa gạo, Đồng bằng sông Cửu Long, Tiền Giang, chi phí giao dịch, cánh đồng lớn.
2. Nội dung chính
Luận văn tập trung nghiên cứu vai trò của các tác nhân trung gian trên thị trường lúa gạo ở Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), lấy tỉnh Tiền Giang làm điển hình. Nghiên cứu xuất phát từ thực tế ĐBSCL là vựa lúa lớn nhất cả nước, trong đó Tiền Giang là một tỉnh trọng điểm. Tuy nhiên, mặc dù Chính phủ và chính quyền địa phương khuyến khích mô hình “cánh đồng lớn” để liên kết trực tiếp giữa doanh nghiệp và nông dân, bỏ qua các tác nhân trung gian như thương lái và nhà máy chế biến, nhưng phần lớn sản lượng lúa vẫn được tiêu thụ qua các kênh truyền thống này. Luận văn đặt ra câu hỏi về vai trò thực sự của các tác nhân trung gian và liệu họ có thực sự cần thiết trong chuỗi giá trị lúa gạo hiện nay. Mục tiêu chính của nghiên cứu là phân tích vai trò của các tác nhân trung gian, xác định nguyên nhân khiến họ vẫn tồn tại và đề xuất các khuyến nghị chính sách phù hợp.
Luận văn sử dụng phương pháp định tính, dựa trên lý thuyết chi phí giao dịch và các lý thuyết liên quan đến bản chất của doanh nghiệp và cơ chế quản trị để phân tích. Tác giả thu thập dữ liệu sơ cấp thông qua phỏng vấn nông dân, thương lái, nhà máy chế biến và công ty lương thực trên địa bàn tỉnh Tiền Giang. Các kênh tiêu thụ lúa gạo được xác định bao gồm: kênh trực tiếp (nông dân – công ty lương thực), kênh qua nhà máy chế biến (nông dân – nhà máy chế biến – công ty lương thực) và kênh qua thương lái (nông dân – thương lái – công ty lương thực). Chi phí giao dịch được tính toán và so sánh giữa các kênh để đánh giá hiệu quả của từng kênh. Bên cạnh đó, luận văn cũng xem xét các yếu tố phi thị trường ảnh hưởng đến quyết định lựa chọn kênh tiêu thụ của nông dân. Nghiên cứu cũng kiểm định một số giả thuyết về lợi ích của mô hình “cánh đồng lớn” đối với nông dân và doanh nghiệp.
Kết quả nghiên cứu cho thấy, mặc dù kênh trực tiếp có chi phí giao dịch thấp nhất, nhưng trên thực tế phần lớn sản lượng lúa vẫn được tiêu thụ qua các kênh có sự tham gia của thương lái và nhà máy chế biến. Điều này là do các yếu tố như: sự linh hoạt của thương lái trong việc thu mua và vận chuyển lúa, đặc biệt ở các vùng sâu vùng xa; vai trò của thương lái trong việc cung cấp thông tin giá cả cho nông dân; khả năng chia sẻ rủi ro thị trường của thương lái và nhà máy chế biến; và vai trò của nhà máy chế biến trong việc đảm bảo năng lực chế biến lúa gạo khi sản lượng thu hoạch lớn. Bên cạnh đó, luận văn cũng chỉ ra những rào cản trong việc phát triển kênh trực tiếp, bao gồm: chi phí phi thị trường (thời gian và công sức của nông dân trong việc bảo quản lúa), chi phí giao dịch ẩn (chi phí vận chuyển lúa đến điểm tập kết), sự bất trắc về giá cả thị trường, năng lực tài chính hạn chế của các công ty lương thực địa phương, tâm lý ỷ lại vào sự hỗ trợ của chính quyền, và vấn đề rủi ro đạo đức trong quá trình thực hiện hợp đồng.
Từ những kết quả trên, luận văn kết luận rằng sự tồn tại song song của các kênh tiêu thụ lúa gạo là cần thiết. Luận văn đề xuất các khuyến nghị chính sách nhằm nâng cao vai trò của các tác nhân trung gian, bao gồm: khuyến khích các nhà máy chế biến ký hợp đồng liên kết với nông dân theo mô hình “cánh đồng lớn”, mở rộng đối tượng tham gia “cánh đồng lớn”; thực tiễn hóa các điều kiện cần thiết cho việc duy trì và phát triển “cánh đồng lớn”; và nâng cao tính thực thi của hợp đồng liên kết. Luận văn cũng chỉ ra một số hạn chế của nghiên cứu, bao gồm: chưa định lượng được lợi ích mang lại từ “cánh đồng lớn”; địa bàn khảo sát giới hạn trong phạm vi tỉnh Tiền Giang; và chưa bao quát hết các loại chi phí giao dịch. Tuy nhiên, luận văn đã cung cấp những bằng chứng quan trọng về vai trò của các tác nhân trung gian trong thị trường lúa gạo và những yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển của các kênh tiêu thụ khác nhau.
Trong nền kinh tế quốc dân, ngành nông nghiệp, đặc biệt là sản xuất lúa gạo, đóng vai trò vô cùng quan trọng.