Phân Tích Tác Động Của Xâm Nhập Mặn Đến Sinh Kế Của Hộ Nghèo Ở Nông Thôn Vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long

• Tên Luận án: Phân tích tác động của xâm nhập mặn đến sinh kế của hộ nghèo ở nông thôn vùng Đồng bằng sông Cửu Long
• Tác giả: Lê Thị Kim Loan
• Số trang file pdf: 213
• Năm: 2024
• Nơi xuất bản: Trường Đại học Cần Thơ
• Chuyên ngành học: Kinh tế nông nghiệp
• Từ khoá: Xâm nhập mặn, sinh kế nông thôn bền vững, nghèo, phân tích tác động

Nghiên cứu vận dụng lý thuyết khung sinh kế bền vững của DFID (1999) trong bối cảnh nông thôn theo khung sinh kế nông thôn bền vững của Scoones (1998) cùng với các phương pháp tiếp cận sinh kế và nghèo của FAO (2005) và bẫy nghèo do thảm họa của Barbier (2015) để xây dựng khung phân tích. Bên cạnh việc thống kê mô tả thực trạng sinh kế của các hộ gia đình ở ĐBSCL, luận án sử dụng nhiều phương pháp phân tích để làm rõ tác động đa chiều của xâm nhập mặn. Kết quả cho thấy xâm nhập mặn tác động tiêu cực đến toàn bộ sinh kế của hộ gia đình nông thôn, dù là ảnh hưởng lần đầu hay thường xuyên. Các hộ nghèo, vốn đã hạn chế về nguồn vốn sinh kế, chịu ảnh hưởng nặng nề hơn. Xâm nhập mặn làm giảm hiệu quả sản xuất nông nghiệp, gây khó khăn tài chính và đẩy hộ nghèo vào vòng luẩn quẩn của bẫy nghèo. Các hộ gia đình sống trong vùng bị xâm nhập mặn thường xuyên có nguy cơ nghèo tăng thêm 7,3% so với các vùng khác.

Cơ chế tác động chính yếu của xâm nhập mặn bắt đầu từ nguồn vốn tự nhiên, sau đó ảnh hưởng thứ yếu đến các hoạt động sinh kế và cuối cùng làm giảm thu nhập của hộ gia đình. Hộ gia đình phải lựa chọn giữa hành động thích ứng và không thích ứng. Tuy nhiên, việc không hành động hoặc thích ứng không thành công đều làm suy giảm các nguồn vốn sinh kế và kết quả sinh kế. Hộ nghèo, do hạn chế về nguồn lực, khó thích ứng hơn và dễ rơi vào bẫy nghèo hơn. Các kết quả nghiên cứu này cung cấp cơ sở cho việc xây dựng chính sách quản lý rủi ro thiên tai kết hợp giảm nghèo. Luận án đề xuất các giải pháp tăng cường năng lực sinh kế của các hộ gia đình nông thôn, tập trung nâng cao nguồn vốn để hộ có thể xây dựng chiến lược thích ứng và thoát nghèo phù hợp.

Tóm lại, luận án đã phân tích sâu sắc tác động của xâm nhập mặn đến sinh kế của hộ nghèo ở vùng ĐBSCL, chỉ rõ những khó khăn mà họ phải đối mặt, đặc biệt là sự hạn chế về vốn sinh kế và khó khăn trong việc thực hiện các chiến lược sinh kế phù hợp. Nghiên cứu không chỉ xác định các vấn đề mà còn đưa ra các giải pháp cụ thể, nhấn mạnh sự cần thiết của việc nâng cao năng lực vốn sinh kế để hộ có thể thích ứng và thoát nghèo. Những kết quả này có giá trị thiết thực cho các nhà hoạch định chính sách trong việc xây dựng các chương trình hỗ trợ và can thiệp hiệu quả, hướng đến mục tiêu phát triển bền vững và giảm nghèo ở khu vực ĐBSCL.

Mục lục

• LỜI CẢM ƠN
• TÓM TẮT
• ABSTRACT
• LỜI CAM ĐOAN
• DANH SÁCH BẢNG
• DANH SÁCH HÌNH
• DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
• Chương 1 GIỚI THIỆU
  • 1.1 Lý do chọn đề tài
  • 1.2 Mục tiêu nghiên cứu
    • 1.2.1 Mục tiêu chung
    • 1.2.2 Mục tiêu cụ thể
  • 1.3 Câu hỏi và giả thuyết trong nghiên cứu
    • 1.3.1 Câu hỏi nghiên cứu
    • 1.3.2 Giả thuyết nghiên cứu
  • 1.4 Phạm vi nghiên cứu
    • 1.4.1 Đối tượng nghiên cứu
    • 1.4.2 Không gian nghiên cứu
    • 1.4.3 Thời gian nghiên cứu
  • 1.5 Những điểm mới của luận án
    • 1.5.1 Về học thuật
    • 1.5.2 Về thực tiễn
  • 1.6 Cấu trúc của luận án
• Chương 2 TỔNG QUAN TÀI LIỆU
  • 2.1 Khái niệm cơ bản
    • 2.1.1 Xâm nhập mặn
      • 2.1.1.1 Xâm nhập mặn
      • 2.1.1.2 Rủi ro do xâm nhập mặn
    • 2.1.2 Nghèo
  • 2.2 Cơ sở lý thuyết
    • 2.2.1 Lý thuyết về sinh kế bền vững
      • 2.2.1.1 Sinh kế bền vững
      • 2.2.1.2 Lý thuyết về Khung sinh kế bền vững
    • 2.2.2 Lý thuyết về khung sinh kế nông thôn bền vững
    • 2.2.3 Lý thuyết về sinh kế và nghèo
    • 2.2.4 Lý thuyết về bẫy nghèo
  • 2.3 Lược khảo các nghiên cứu thực nghiệm
    • 2.3.1 Nghiên cứu về sinh kế giảm nghèo
      • 2.3.1.1 Vai trò của vốn sinh kế đối với chiến lược sinh kế
      • 2.3.1.2 Vai trò của vốn sinh kế đối với giảm nghèo
      • 2.3.1.3 Vai trò của chiến lược sinh kế đối với giảm nghèo
      • 2.3.1.4 Vai trò của đa dạng hóa sinh kế đối với giảm nghèo
    • 2.3.2 Nghiên cứu tác động của thiên tai đến sinh kế hộ nghèo
      • 2.3.2.1 Nghiên cứu mối quan hệ giữa thiên tai và tình trạng nghèo
      • 2.3.2.2 Tác động của thiên tai đến nông nghiệp
      • 2.3.2.3 Tác động của thiên tai đến sinh kế
      • 2.3.2.4 Chiến lược thích ứng với thiên tai
    • 2.3.3 Nghiên cứu tác động của xâm nhập mặn đến sinh kế nghèo ở ĐBSCL
    • 2.3.4 Khoảng trống nghiên cứu
• Chương 3 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
  • 3.1 Cách tiếp cận nghiên cứu
    • 3.1.1 Khung phân tích
    • 3.1.2 Tiến trình nghiên cứu
  • 3.2 Phương pháp thu nhập dữ liệu
    • 3.2.1 Địa bàn nghiên cứu
    • 3.2.2 Dữ liệu thứ cấp
    • 3.2.3 Dữ liệu sơ cấp
  • 3.3 Phương pháp phân tích
    • 3.3.1 Xây dựng hệ thống biến cho mô hình nghiên cứu thực nghiệm
    • 3.3.2 Phương pháp phân tích tác động của xâm nhập mặn đến nguồn vốn sinh kế: Phương pháp trọng số entropy
    • 3.3.3 Phương pháp phân tích tác động của xâm nhập mặn đến chiến lược sinh kế
    • 3.3.4 Phương pháp phân tích tác động của xâm nhập mặn đến thu nhập và tình trạng nghèo
• Chương 4 KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
  • 4.1 Tác động của xâm nhập mặn đến vốn sinh kế của hộ gia đình nông thôn
    • 4.1.1 Đặc điểm vốn sinh kế của hộ gia đình nông thôn ở các vùng bị xâm nhập mặn khác nhau
    • 4.1.2 Đo lường chỉ số vốn sinh kế của hộ gia đình nông thôn
    • 4.1.3 So sánh vốn sinh kế của hộ gia đình ở vùng bị xâm nhập mặn khác nhau
    • 4.1.4 Tác động không đồng nhất của xâm nhập mặn đến vốn sinh kế của hộ gia đình nông thôn
  • 4.2 Tác động của xâm nhập mặn đến chiến lược sinh kế hộ gia đình nông thôn
    • 4.2.1 Đặc điểm chiến lược sinh kế của hộ gia đình nông thôn ở các vùng bị xâm nhập mặn khác nhau
    • 4.2.2 So sánh chiến lược sinh kế của hộ gia đình ở các vùng bị xâm nhập mặn khác nhau
    • 4.2.3 Tác động không đồng nhất của xâm nhập mặn đến chiến lược sinh kế của hộ gia đình nông thôn
  • 4.3 Tác động của xâm nhập mặn đến thu nhập và tình trạng nghèo của hộ gia đình nông thôn
    • 4.3.1 So sánh thu nhập của hộ gia đình ở vùng bị xâm nhập mặn khác nhau
    • 4.3.2 Tác động không đồng nhất của xâm nhập mặn đối với thu nhập của hộ nghèo và hộ không nghèo
    • 4.3.3 Tác động không đồng nhất của xâm nhập mặn đến thu nhập của hộ gia đình nông thôn
  • 4.4 Cơ chế tác động của xâm nhập mặn đến sinh kế hộ gia đình nông thôn
    • 4.4.1 Nhận thức của hộ gia đình nông thôn về xâm nhập mặn
    • 4.4.2 Cơ chế tác động của xâm nhập mặn đến sinh kế hộ gia đình nông thôn
  • 4.5 Giải pháp
    • 4.5.1 Giải pháp nâng cao năng lực vốn sinh kế của hộ nghèo
    • 4.5.2 Giải pháp chuyển đổi hoạt động sinh kế thích ứng của hộ nghèo
• Chương 5 KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT
  • 5.1 Kết luận
  • 5.2 Đề xuất
    • 5.2.1 Đối với chính quyền địa phương
    • 5.2.2 Đối với doanh nghiệp
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• DANH MỤC CÁC BÀI BÁO ĐÃ CÔNG BỐ
• PHỤ LỤC
  • Phụ lục 1 Phiếu khảo sát hộ gia đình nông thôn
  • Phụ lục 2 Phiếu khảo sát cán bộ địa phương
  • Phụ lục 3 Phiếu khảo sát chuyên gia
  • Phụ lục 4 Kết quả xử lý so sánh tác động không đồng nhất của xâm nhập mặn đến nguồn vốn sinh kế (DID)
  • Phụ lục 5 Kiểm tra hiện tượng đa cộng tuyến giữa các biến độc lập
  • Phụ lục 6 Kết quả xử lý các yếu tố ảnh hưởng đến lựa chọn sinh kế (Mô hình probit đa biến)
  • Phụ lục 7 Kết quả xử lý các yếu tố ảnh hưởng đến nguồn thu sinh kế (Mô hình tobit đa biến)
  • Phụ lục 8 Kết quả xử lý các yếu tố ảnh hưởng đến đa dạng hóa sinh kế (Mô hình logit nhị thức)
  • Phụ lục 9 Kết quả xử lý các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng kết hợp sinh kế (Mô hình logit đa thức)
  • Phụ lục 10 Kết quả xử lý tác động không đồng nhất của xâm nhập mặn đến chiến lược sinh kế (Chi-square và Probit)
  • Phụ lục 11 Kết quả xử lý các yếu tố ảnh hưởng đến thu nhập (Mô hình hồi quy tuyến tính bội – OLS)
  • Phụ lục 12 Kết quả xử lý so sánh tác động không đồng nhất của xâm nhập mặn đến thu nhập giữa các vùng bị mặn khác nhau (PSM)
  • Phụ lục 13 Kết quả xử lý các yếu tố ảnh hưởng đến ngũ phân vị thu nhập (Mô hình probit thứ bậc)
  • Phụ lục 14 Kết quả xử lý so sánh tác động không đồng nhất của xâm nhập mặn đến hộ nghèo (Mô hình hồi quy tuyến tính bội – OLS)
  • Phụ lục 15 Kết quả xử lý các yếu tố ảnh hưởng đến nghèo (Mô hình logit nhị thức)
  • Phụ lục 16 Kết quả xử lý tác động không đồng nhất của xâm nhập mặn đến thu nhập (Mô hình hồi quy tuyến tính bội – FE)
  • Phụ lục 17 Kết quả xử lý so sánh tác động không đồng nhất của xâm nhập mặn đến thu nhập (DID)