The Shadow Economy In Industrial Countries

1. Thông tin Nghiên cứu khoa học

• Tên nghiên cứu tiếng Anh: The shadow economy in industrial countries
• Tên nghiên cứu tiếng Việt: Kinh tế ngầm ở các nước công nghiệp
• Tác giả: Dominik H. Enste
• Số trang: 11
• Năm: 2018
• Nơi xuất bản: IZA World of Labor
• Chuyên ngành học: Kinh tế học
• Từ khoá: kinh tế ngầm, kinh tế không chính thức, kinh tế phi chính thức, làm việc bất hợp pháp

2. Nội dung chính

Bài viết của Dominik H. Enste đi sâu vào phân tích kinh tế ngầm ở các nước công nghiệp, một hiện tượng phức tạp và đa diện. Theo tác giả, kinh tế ngầm không nên chỉ được xem là một vấn đề kinh tế đơn thuần, mà cần được tiếp cận thông qua phân tích cụ thể về nguyên nhân và hậu quả ở từng quốc gia, từ đó đưa ra các biện pháp chính sách phù hợp. Thay vì chỉ tập trung vào việc trừng phạt và kiểm soát, các nhà hoạch định chính sách nên xem xét kinh tế ngầm như một tín hiệu cho thấy sự cần thiết phải giảm bớt sức hấp dẫn của nó thông qua việc cải thiện hệ thống pháp luật, xây dựng một hệ thống thuế công bằng và minh bạch, đồng thời nâng cao hiệu quả của các thể chế. Để hiểu rõ hơn về vai trò của các thể chế trong sự phát triển kinh tế, bạn có thể tham khảo thêm bài viết về Vì sao các quốc gia thất bại.

Một trong những điểm quan trọng mà tác giả nhấn mạnh là sự khó khăn trong việc định nghĩa và đo lường kinh tế ngầm. “Kể từ khi thuật ngữ ‘kinh tế ngầm’ bao gồm nhiều hoạt động kinh tế, rất khó để đưa ra một định nghĩa chính thức” (Enste, 2018, tr.3). Các phương pháp đo lường khác nhau cũng cho ra các kết quả khác nhau, điều này đòi hỏi sự thận trọng trong việc đánh giá quy mô của kinh tế ngầm.

Bài viết cũng chỉ ra rằng kinh tế ngầm có cả mặt tích cực và tiêu cực. Về mặt tiêu cực, kinh tế ngầm làm giảm nguồn thu thuế của chính phủ, dẫn đến thâm hụt ngân sách và giảm đầu tư vào cơ sở hạ tầng, từ đó ảnh hưởng đến phúc lợi xã hội và tăng trưởng kinh tế. “Bằng cách làm trầm trọng thêm thâm hụt tài khóa và giảm đầu tư cơ sở hạ tầng, kinh tế ngầm làm giảm phúc lợi và tăng trưởng kinh tế” (Enste, 2018, tr.2). Để hiểu rõ hơn về khái niệm phát triển và các yếu tố ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế, bạn có thể đọc thêm các bài viết liên quan. Ngoài ra, nó còn có thể làm suy yếu các thể chế nhà nước, gia tăng tội phạm và làm giảm lòng tin của người dân vào các thể chế, đe dọa sự phát triển kinh tế và chính trị. Ngược lại, kinh tế ngầm có thể là một động lực mạnh mẽ thúc đẩy sự thay đổi thể chế và tăng cường sản xuất hàng hóa và dịch vụ trong nền kinh tế. Các nguồn lực không được sử dụng trong nền kinh tế chính thức có thể được sử dụng trong kinh tế ngầm để tăng tổng cung hàng hóa và dịch vụ. Mô hình Harrod-Domar cũng cho thấy vai trò quan trọng của đầu tư và tiết kiệm đối với tăng trưởng kinh tế, một khía cạnh có thể bị ảnh hưởng bởi kinh tế ngầm.

Các yếu tố chính thúc đẩy sự phát triển của kinh tế ngầm ở các nước công nghiệp bao gồm gánh nặng thuế và đóng góp an sinh xã hội cao, quy định pháp luật chặt chẽ, sự tham gia của công dân vào các hoạt động xã hội thấp, sự trung thành và tôn trọng đối với các thể chế công cộng giảm sút, và đạo đức thuế yếu kém. “Nhiều nghiên cứu thực nghiệm cho thấy gánh nặng thuế và đóng góp an sinh xã hội ngày càng tăng là một trong những động lực quan trọng nhất của sự phát triển kinh tế ngầm” (Enste, 2018, tr.7). Theo lý thuyết kinh tế, sự khác biệt càng lớn giữa tổng chi phí lao động trong nền kinh tế chính thức và thu nhập sau thuế từ công việc, thì mong muốn giảm sự khác biệt này và làm việc trong nền kinh tế ngầm càng lớn.

Ở các nước Đông và Trung Âu, các yếu tố khác thúc đẩy kinh tế ngầm bao gồm năng lực yếu kém của các thể chế chính thức, tham nhũng, thực thi pháp luật và quy định yếu kém, chi phí cao và gánh nặng hành chính đối với các doanh nhân, và khả năng bị bắt vì làm việc bất hợp pháp hoặc trốn thuế thấp. Chất lượng của các thể chế giải thích phần lớn sự khác biệt về quy mô của kinh tế ngầm giữa các nước Đông và Trung Âu và các nước OECD.

Để giảm bớt kinh tế ngầm, tác giả đề xuất một chiến lược hai trụ cột bao gồm giảm sức hấp dẫn của lựa chọn “thoát ly” (kinh tế ngầm) đồng thời tăng cường lựa chọn “tiếng nói” (bầu cử và tham gia). “Sức đề kháng ngày càng tăng đối với các chuẩn mực và quy định kinh tế hiện hành được phản ánh trong tầm quan trọng liên tục của kinh tế ngầm có thể được giải quyết thông qua một chiến lược hai trụ cột là giảm sức hấp dẫn của lựa chọn thoát ly (kinh tế ngầm) đồng thời tăng cường lựa chọn tiếng nói (bầu cử và tham gia)” (Enste, 2018, tr.9). Điều này có thể được thực hiện thông qua việc cải thiện và đơn giản hóa hệ thống thuế để tăng cường sự chấp nhận, cải cách hệ thống an sinh xã hội bằng cách tăng cường nguyên tắc tương đương, nâng cao hiệu quả trong quản lý và chống tham nhũng, tập trung vào tăng trưởng và phúc lợi cao hơn trong khu vực chính thức, bảo vệ quyền sở hữu và tăng đầu tư vào cơ sở hạ tầng, cho phép các thỏa thuận làm việc linh hoạt hơn cho người lao động và người sử dụng lao động, và giảm quy định và quan liêu. Đồng thời, cần tăng cường sự tham gia của người dân vào chính phủ, xây dựng lòng tin và đầu tư vào vốn xã hội, giảm tập trung hóa, hỗ trợ các yếu tố dân chủ trực tiếp hơn, và khuyến khích sự tham gia của người dân để tăng cường cam kết và lòng trung thành, đồng thời giảm tình trạng “ăn theo”.

Tác giả cũng nhấn mạnh rằng việc chỉ tập trung vào việc tăng chi phí làm việc bất hợp pháp bằng cách tăng cường kiểm soát và đặt ra các khoản tiền phạt cao hơn là không hiệu quả. “Nghiên cứu đã chỉ ra rằng các quyết định của mọi người tham gia vào kinh tế ngầm hầu như không bị ảnh hưởng bởi tỷ lệ phát hiện, mà phụ thuộc nhiều hơn vào các giá trị được nhận thức, sự chấp nhận hệ thống thuế và tình hình chung trên thị trường lao động, bao gồm cả tỷ lệ thất nghiệp” (Enste, 2018, tr.8). Thay vào đó, cần tập trung vào cải cách các thể chế và hệ thống.

3. Kết luận

Bài viết của Dominik H. Enste cung cấp một cái nhìn tổng quan toàn diện về kinh tế ngầm ở các nước công nghiệp, phân tích các nguyên nhân và hậu quả của nó, đồng thời đề xuất một chiến lược hai trụ cột để giảm bớt quy mô của nó. Tác giả nhấn mạnh rằng kinh tế ngầm không chỉ là một vấn đề kinh tế đơn thuần, mà còn là một vấn đề xã hội và chính trị phức tạp, đòi hỏi sự tiếp cận đa chiều và các giải pháp toàn diện. Việc cải thiện chất lượng của các thể chế và tăng cường sự tham gia của người dân vào quá trình ra quyết định là chìa khóa để giảm bớt sức hấp dẫn của kinh tế ngầm và xây dựng một nền kinh tế chính thức mạnh mẽ và bền vững hơn. Tuy nhiên, tác giả cũng thừa nhận rằng việc phân tích các tác động của kinh tế ngầm ngày càng tăng là khó khăn và đòi hỏi bằng chứng thực nghiệm toàn diện hơn. Cần có nhiều nghiên cứu hơn để trả lời các câu hỏi quan trọng về lượng tài nguyên không được báo cáo chính thức được sử dụng cho sản xuất trong kinh tế ngầm, quy mô bổ sung của hàng hóa và dịch vụ trong kinh tế ngầm, tác động của kinh tế ngầm đến thâm hụt công và đầu tư vào cơ sở hạ tầng, và cách cải cách các thể chế tham nhũng và kém hiệu quả để đảo ngược sự phát triển của “nền kinh tế kép”.