1. Thông tin Luận án

• Tên Luận án: Giới hạn xét xử sơ thẩm trong tố tụng hình sự Việt Nam
• Tác giả: Trần Thị Ánh
• Số trang file pdf: 179
• Năm: 2024
• Nơi xuất bản: Hà Nội
• Chuyên ngành học: Luật Hình sự và Tố tụng hình sự
• Từ khoá: Giới hạn xét xử, xét xử sơ thẩm, tố tụng hình sự, chức năng xét xử, tranh tụng, quyền bào chữa

2. Nội dung chính

Luận án tập trung nghiên cứu về giới hạn xét xử sơ thẩm trong tố tụng hình sự Việt Nam, làm rõ khái niệm, nội dung và ý nghĩa của chế định này. Tác giả đã chỉ ra rằng, giới hạn xét xử sơ thẩm không chỉ là phạm vi quyền hạn của tòa án mà còn là sự thể hiện mối quan hệ giữa ba chức năng cơ bản trong tố tụng hình sự: buộc tội, bào chữa và xét xử. Luận án cũng phân tích sâu về cơ sở lý luận của giới hạn xét xử sơ thẩm, nhấn mạnh vai trò của nguyên tắc suy đoán vô tội, quyền bào chữa của người bị buộc tội và nguyên tắc tranh tụng trong việc xác định phạm vi xét xử của tòa án.

Tác giả đã tiến hành so sánh quy định về giới hạn xét xử sơ thẩm trong các bộ luật tố tụng hình sự của Việt Nam qua các thời kỳ, từ đó đánh giá những điểm tiến bộ và những hạn chế còn tồn tại. Luận án cũng tham khảo kinh nghiệm lập pháp của một số nước trên thế giới, đặc biệt là các nước theo hệ thống pháp luật châu Âu lục địa và Anh – Mỹ để rút ra những bài học cho Việt Nam. Bên cạnh đó, tác giả tập trung phân tích thực tiễn áp dụng quy định về giới hạn xét xử sơ thẩm tại Việt Nam, chỉ ra những vướng mắc, bất cập và nguyên nhân của tình trạng này.

Một trong những vấn đề nổi bật được luận án đề cập là sự mâu thuẫn trong quy định về việc tòa án có quyền xét xử bị cáo về tội danh nặng hơn tội danh mà Viện Kiểm sát truy tố. Tác giả cho rằng quy định này không phù hợp với lý luận về mối quan hệ giữa các chức năng cơ bản trong tố tụng hình sự, vi phạm nguyên tắc suy đoán vô tội, ảnh hưởng đến quyền bào chữa của bị cáo và đi ngược lại xu hướng bảo vệ quyền con người trong tố tụng hình sự. Luận án cũng chỉ ra những bất cập trong thủ tục tố tụng khi tòa án quyết định xét xử bị cáo về tội danh nặng hơn tội danh Viện Kiểm sát truy tố, đặc biệt khi tội danh đó không thuộc thẩm quyền xét xử của tòa án đang thụ lý.

Trên cơ sở những phân tích lý luận và thực tiễn, luận án đã đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện quy định về giới hạn xét xử sơ thẩm trong tố tụng hình sự Việt Nam. Các giải pháp tập trung vào việc xác định rõ mối quan hệ giữa các chức năng cơ bản trong tố tụng hình sự, bảo đảm quyền bào chữa của bị cáo, tôn trọng nguyên tắc suy đoán vô tội và bảo đảm sự độc lập của tòa án trong quá trình xét xử. Tác giả cũng nhấn mạnh sự cần thiết của việc hoàn thiện các thủ tục tố tụng liên quan đến thay đổi nội dung truy tố tại phiên tòa để bảo đảm tính khách quan, công bằng và hiệu quả của hoạt động xét xử.

3. Mục lục

MỞ ĐẦU ……………………………………………………………………………………………………..1

Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN……………………………………………………………………………………………..9
1.1. Tình hình nghiên cứu trong nước……………………………………………………………9
1.2. Tình hình nghiên cứu ngoài nước………………………………………………………….21
1.3. Đánh giá tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Luận án………………….25
1.4. Câu hỏi nghiên cứu, giả thuyết nghiên cứu và những vấn đề đặt ra cần tiếp
tục nghiên cứu…………………………………………………………………………………………….25
Tiểu kết Chương 1………………………………………………………………………………………29

Chương 2: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ GIỚI HẠN XÉT XỬ SƠ THẨM TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ…………………………………………………………………….30
2.1. Khái niệm, nội dung và ý nghĩa của giới hạn xét xử sơ thẩm trong tố tụng hình sự ……………………………………………………………………………………………………….30
2.1.1. Khái niệm giới hạn xét xử sơ thẩm……………………………………….. 30
2.1.2. Nội dung của giới hạn xét xử sơ thẩm…………………………………… 37
2.1.3. Ý nghĩa của giới hạn xét xử sơ thẩm …………………………………….. 43
2.2. Cơ sở lý luận về giới hạn xét xử sơ thẩm trong tố tụng hình sự………………46
2.2.1. Cơ sở triết học của giới hạn xét xử sơ thẩm……………………………………………..46
2.2.2. Cơ sở chính trị – xã hội của giới hạn xét xử sơ thẩm…………………………………50
2.2.3. Cơ sở từ mối quan hệ biện chứng giữa các chức năng cơ bản trong tố tụng hình
sự tại phiên toà sơ thẩm …………………………………………………………………………………………….52
2.3. Mối quan hệ giữa giới hạn xét xử sơ thẩm với một số nội dung khác liên quan trong tố tụng hình sự Việt Nam…………………………………………………………..56
2.3.1. Giới hạn xét xử sơ thẩm với các nguyên tắc cơ bản trong tố tụng hình sự.56
2.3.2. Mối quan hệ giữa nội dung giới hạn xét xử sơ thẩm với phạm vi xét xử phúc thẩm vụ án hình sự ……………………………………………………………………………………………………66
2.4. Kinh nghiệm lập pháp về giới hạn xét xử sơ thẩm trong tố tụng hình sự của một số nước trên thế giới…………………………………………………………………………….69
2.4.1. Giới hạn xét xử sơ thẩm của một số mô hình tố tụng trong lịch sử phát triển tố tụng hình sự thế giới………………………………………………………………………………………………….69
2.4.2. Pháp luật tố tụng hình sự của một số nước về giới hạn xét xử sơ thẩm ……..71
Tiểu kết chương 2……………………………………………………………………………………….75

Chương 3: QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM VỀ GIỚI HẠN XÉT XỬ SƠ THẨM VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG……………………..76
3.1. Thực trạng quy định giới hạn xét xử sơ thẩm trong pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam………………………………………………………………………………………………..76
3.1.1. Quy định pháp luật Việt Nam về giới hạn xét xử sơ thẩm trước khi ban hành Bộ luật Tố tụng Hình sự năm 2015 ……………………………………………………………………………76
3.1.2. Quy định giới hạn xét xử sơ thẩm trong Bộ luật Tố tụng hình sự năm 201583
3.2. Thực tiễn áp dụng quy định giới hạn xét xử sơ thẩm trong tố tụng hình sự Việt Nam…………………………………………………………………………………………………….90
3.2.1. Kết quả xét xử sơ thẩm vụ án hình sự từ năm 2015 đến năm 2023……………90
3.2.2. Thực trạng áp dụng quy định giới hạn xét xử trong xét xử sơ thẩm vụ án hình sự……………………………………………………………………………………………………………………………..93
3.2.3. Một số hạn chế, vướng mắc trong việc áp dụng quy định giới hạn xét xử sơ thẩm trong tố tụng hình sự Việt Nam và nguyên nhân………………………………………………106
Tiểu kết chương 3……………………………………………………………………………………..117

Chương 4: YÊU CẦU VÀ GIẢI PHÁP NHẰM BẢO ĐẢM THỰC HIỆN ĐÚNG QUY ĐỊNH GIỚI HẠN XÉT XỬ SƠ THẨM TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM ………………………………………………………………………………………………118
4.1. Yêu cầu hoàn thiện và bảo đảm thực hiện đúng quy định giới hạn xét xử trong tố tụng hình sự Việt Nam …………………………………………………………………118
4.1.1. Yêu cầu cải cách tư pháp ở Việt Nam…………………………………………………….118
4.1.2. Yêu cầu của Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 và Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 ………………………………………………………………………121
4.1.3. Yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam……….124
4.1.4. Yêu cầu bảo đảm, bảo vệ quyền con người trong tố tụng hình sự……………127
4.2. Giải pháp hoàn thiện và bảo đảm thực hiện đúng quy định giới hạn xét xử sơ thẩm trong tố tụng hình sự Việt Nam ……………………………………………………129
4.2.1. Giải pháp hoàn thiện quy định giới hạn xét xử sơ thẩm trong tố tụng hình sự Việt Nam………………………………………………………………………………………………………………..129
4.2.2. Giải pháp bảo đảm thực hiện đúng quy định giới hạn xét xử sơ thẩm trong tố tụng hình sự Việt Nam…………………………………………………………………………………………….137
Tiểu kết chương 4……………………………………………………………………………………..146

KẾT LUẬN………………………………………………………………………………………………147

DANH MỤC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ……………………….. i

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO………………………………………………………. ii

PHỤ LỤC………………………………………………………………………………………………….. iii