Mối quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế và phát triển bền vững

1. Khái niệm tăng trưởng kinh tế và phát triển kinh tế

Ngày nay, các quốc gia độc lập đều đề ra những mục tiêu phấn đấu cho sự tiến bộ của đất nước mình. Dù có những khía cạnh khác nhau trong quan niệm, nhưng sự tiến bộ của một nước thường được đánh giá qua hai mặt: sự gia tăng về kinh tế và sự biến đổi về mặt xã hội. Hai thuật ngữ tăng trưởng và phát triển thường được dùng để phản ánh sự tiến bộ đó.

1.1. Khái niệm tăng trưởng kinh tế là gì?

Tăng trưởng kinh tế thường được hiểu là sự gia tăng quy mô sản lượng của nền kinh tế trong một thời kỳ nhất định, phản ánh kết quả của tất cả các hoạt động sản xuất và dịch vụ. Để biểu thị sự tăng trưởng, người ta thường sử dụng mức tăng của tổng sản lượng nền kinh tế (tính cả bình quân đầu người) trong thời kỳ sau so với thời kỳ trước.
Tăng trưởng kinh tế được xem xét qua hai mặt biểu hiện: đó là mức tăng tuyệt đối và mức tăng phần trăm hàng năm. Từ đó, tốc độ tăng trưởng được xác định dựa trên sự so sánh sản lượng qua các thời điểm liên tục trong một giai đoạn nhất định.

1.2. Phát triển kinh tế

Phát triển kinh tế có thể hiểu là một quá trình lớn lên về mọi mặt của nền kinh tế trong một thời kỳ nhất định, bao gồm cả sự tăng trưởng và sự tiến bộ về cơ cấu kinh tế – xã hội. Phát triển không chỉ bao gồm sự tăng lên về khối lượng của cải vật chất mà còn cả sự biến đổi về cấu trúc kinh tế và đời sống xã hội.

• Phát triển bao gồm cả sự tăng lên về khối lượng hàng hóa và sự biến đổi tiến bộ về cơ cấu kinh tế và đời sống xã hội.
• Tăng quy mô sản lượng và tiến bộ về cơ cấu kinh tế – xã hội có mối quan hệ vừa phụ thuộc vừa độc lập tương đối.
• Sự phát triển là một quá trình tiến hóa do những nhân tố nội tại của nền kinh tế quyết định.
• Kết quả của sự phát triển kinh tế – xã hội là sản phẩm của một quá trình vận động khách quan.

2. Một số chỉ tiêu đánh giá phát triển kinh tế

Phát triển kinh tế là sự chuyển biến của nền kinh tế từ trạng thái thấp lên trạng thái cao hơn. Không có tiêu chuẩn chung về sự phát triển, nhưng có thể phân ra thành các nấc thang: kém phát triển, đang phát triển và phát triển.
Một số thước đo của sự tăng trưởng bao gồm tổng sản phẩm trong nước (GDP), tổng sản phẩm quốc dân (GNP) và thu nhập bình quân đầu người.
Các chỉ số về cơ cấu kinh tế bao gồm chỉ số cơ cấu ngành trong tổng sản phẩm quốc nội, chỉ số về cơ cấu hoạt động ngoại thương và chỉ số về mức tiết kiệm – đầu tư.

2.1. Một số thước đo của sự tăng trưởng

Tổng sản phẩm trong nước (GDP)
GDP được hiểu là toàn bộ sản phẩm và dịch vụ mới được tạo ra trong năm, phản ánh giá trị gia tăng của các ngành, khu vực sản xuất và dịch vụ trong cả nước.
Giá trị gia tăng được xác định dựa trên hạch toán các khoản chi phí và lợi nhuận của các cơ sở sản xuất và dịch vụ. GDP có thể được xác định theo hai phương diện: tiêu dùng và sản xuất.

Tổng sản phẩm quốc dân (GNP)
GNP là toàn bộ sản phẩm và dịch vụ cuối cùng mà công dân của một nước tạo ra và có thể thu nhập trong năm, không phân biệt sản xuất thực hiện trong nước hay ngoài nước.
GNP phản ánh sản lượng gia tăng mà nhân dân thực sự thu nhập được, so với GDP thì GNP có sự chênh lệch do thu nhập tài sản từ nước ngoài.

Thu nhập bình quân đầu người
Chỉ số này phản ánh khả năng nâng cao phúc lợi vật chất cho người dân, liên quan đến vấn đề dân số và tỷ lệ tăng trưởng dân số. Do đó, thu nhập bình quân đầu người là chỉ số thích hợp hơn để phản ánh sự phát triển kinh tế.

2.2. Một số chỉ số cơ cấu về kinh tế

Chỉ số cơ cấu ngành trong tổng sản phẩm quốc nội
Chỉ số này phản ánh tỷ lệ của các ngành trong GDP, với tỷ lệ sản lượng của công nghiệp và dịch vụ gia tăng khi nền kinh tế phát triển.

Chỉ số về cơ cấu hoạt động ngoại thương (X-M)
Tỷ lệ của giá trị sản lượng xuất khẩu và nhập khẩu thể hiện sự mở cửa của nền kinh tế với thế giới.

Chỉ số về mức tiết kiệm – đầu tư (I)
Tỷ lệ tiết kiệm – đầu tư trong GNP thể hiện khả năng tăng trưởng kinh tế trong tương lai.

3. Các quan điểm về tăng trưởng kinh tế và phát triển kinh tế

3.1. Quan điểm nhấn mạnh vào tăng trưởng

Những người theo quan điểm này cho rằng việc tăng thu nhập là điều quan trọng nhất. Tuy nhiên, sự tăng trưởng quá nhanh có thể dẫn đến nhiều vấn đề như khai thác bừa bãi tài nguyên, tạo ra bất bình đẳng kinh tế và chính trị.

3.2. Quan điểm nhấn mạnh vào công bằng và bình đẳng trong xã hội

Quan điểm này cho rằng sự phát triển sản xuất cần được đầu tư dàn đều cho các ngành và các vùng, giúp hạn chế sự bất bình đẳng trong xã hội.

3.3. Quan điểm phát triển toàn diện

Đây là sự lựa chọn trung gian giữa hai quan điểm trên, vừa nhấn mạnh số lượng vừa chú trọng chất lượng của sự phát triển.

4. Quan điểm về phát triển bền vững

Phát triển bền vững được xác định là sự phát triển đáp ứng nhu cầu của thế hệ hiện tại mà không làm tổn hại đến khả năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương lai.
Ở Việt Nam, phát triển bền vững được tiếp cận qua hai khía cạnh: duy trì giá trị môi trường sống và phát triển kinh tế, xã hội một cách hài hòa.

5. Mối quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế và phát triển bền vững

5.1. Tăng trưởng kinh tế là điều kiện cần

Tăng trưởng kinh tế là điều kiện cần cho phát triển, nhưng không đồng nghĩa với phát triển bền vững. Một sự phát triển không dựa trên bảo vệ môi trường thì không thể gọi là bền vững.

5.2. Hậu quả của tăng trưởng đối với phát triển bền vững

Tăng trưởng quá nhanh có thể dẫn đến lạm phát. Có sự đánh đổi giữa tăng trưởng và lạm phát, vì để tăng trưởng cần đầu tư, mà đầu tư lại cần tiền và tín dụng.
Tăng trưởng kinh tế làm gia tăng tình trạng bất bình đẳng. Giá cả tăng sẽ tác động mạnh nhất đến nhóm người nghèo, làm phân hóa giàu nghèo gia tăng.
Tăng trưởng kinh tế có thể làm kiệt quệ tài nguyên thiên nhiên và hủy hoại môi trường sinh thái. Việc phát triển không chú ý đến bảo vệ môi trường có thể dẫn đến nhiều thách thức cho chính con người.
Tăng trưởng kinh tế hủy hoại giá trị truyền thống của quốc gia. Nhiều giá trị văn hóa và đạo đức có thể bị suy giảm do sự phát triển quá nhanh mà không chú ý đến việc giữ gìn bản sắc văn hóa.

Bài viết trên đã cung cấp thông tin chi tiết về tăng trưởng kinh tế cũng như mối quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế và phát triển bền vững. Nếu còn bất cứ thắc mắc nào, hãy liên hệ với chúng tôi theo hotline: 092.4477.999 hoặc email qua địa chỉ: luanvanaz@gmail.com để được tư vấn và giải đáp.